هفته جهانی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی با شعار تفکر نقاد، ارتباط آگاهانه، جامعه‌ای هوشمند
در دنیای امروز، رسانه‌ها نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری افکار، نگرش‌ها و رفتارهای ما دارند. هر روز، هزاران پیام از طریق تلویزیون، اینترنت، شبکه‌های اجتماعی، فیلم‌ها، تبلیغات و خبرگزاری‌ها به ما می‌رسد.
اما آیا همیشه می‌توان به این پیام‌ها اعتماد کرد؟ آیا همه‌ی آن‌ها با نیت آگاهی‌بخشی منتشر می‌شوند؟
اینجاست که مفهوم «سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی» اهمیت پیدا می‌کند.
سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی چیست؟
سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی به معنای درک، تحلیل، ارزیابی و استفاده‌ی هوشمندانه از پیام‌های رسانه‌ای و اطلاعاتی است.
به زبان ساده، فرد دارای سواد رسانه‌ای می‌تواند:
• پیام‌ها را تحلیل کند، نه اینکه فقط بپذیرد.
• منابع اطلاعات را بشناسد و اعتبارشان را بسنجد.
• خود نیز به‌صورت اخلاقی و مسئولانه تولید محتوا کند.
یونسکو (UNESCO) که برگزارکننده‌ی اصلی این هفته است، معتقد است سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی یکی از پایه‌های اصلی شهروندی آگاه در قرن ۲۱ است.
هفته جهانی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی
این هفته هر سال در اواخر اکتبر (معمولاً ۲۴ تا ۳۱ اکتبر) برگزار می‌شود. هدف آن، افزایش آگاهی جهانی درباره‌ی نقش رسانه‌ها و اطلاعات در توسعه‌ی جوامع آگاه، آزاد و پایدار است.
در این هفته، مدارس، دانشگاه‌ها، رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی در سراسر جهان، برنامه‌هایی برای آموزش و گفت‌وگو پیرامون سواد رسانه‌ای برگزار می‌کنند.
چرا سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی مهم است؟
- پیشگیری از فریب و شایعه‌پذیری
در عصر شبکه‌های اجتماعی، اخبار جعلی، اطلاعات تحریف‌شده و تبلیغات فریبنده زیادند. فردی با سواد رسانه‌ای بالا، می‌تواند میان حقیقت و تحریف تمایز بگذارد.
- تقویت تفکر نقادانه
سواد رسانه‌ای کمک می‌کند تا به جای پذیرش کورکورانه‌ی اطلاعات، سؤال بپرسیم، تحلیل کنیم و نتیجه بگیریم.
- استفاده‌ی آگاهانه از فناوری
داشتن تلفن هوشمند یا اینترنت کافی نیست؛ باید بدانیم چطور به‌صورت مفید و اخلاقی از آن استفاده کنیم.
- ترویج گفت‌وگوی سازنده در جامعه
سواد رسانه‌ای به ما می‌آموزد چگونه محترمانه نظر دهیم، بحث کنیم و از اطلاعات برای درک بهتر دیگران بهره ببریم.
توصیه‌هایی برای افزایش سواد رسانه‌ای در زندگی روزمره:
۱. بررسی منبع قبل از باور
هر خبری را از منبع اصلی بررسی کنید. رسانه‌های معتبر معمولاً اطلاعات دقیق، منابع مشخص و سوابق روشن دارند.
۲. توجه به هدف پیام
از خود بپرسید: «این پیام با چه هدفی ساخته شده؟» — اطلاع‌رسانی؟ تبلیغ؟ تحریک احساسات؟
۳. تفکیک واقعیت از نظر شخصی
خیلی از پست‌ها و ویدیوها نظر افرادند، نه واقعیت. همیشه بین «خبر» و «دیدگاه» تمایز قائل شوید.
۴. مراقبت از احساسات
محتواهایی که باعث ترس، خشم یا اضطراب زیاد می‌شوند را بی‌درنگ بازنشر نکنید. اغلب این‌ها برای تحریک احساسات ساخته شده‌اند.
۵. استفاده‌ی هوشمندانه از شبکه‌های اجتماعی
مدت زمان حضورتان در فضای مجازی را مدیریت کنید. از دنبال کردن صفحات مثبت و آموزشی غافل نشوید.
۶. حفظ حریم خصوصی
اطلاعات شخصی (مثل عکس خانواده یا محل زندگی) را بدون فکر در فضای عمومی منتشر نکنید.
۷. آموزش به فرزندان و سالمندان
کودکان و سالمندان از آسیب‌پذیرترین گروه‌ها در برابر شایعات و اخبار جعلی هستند. به آن‌ها روش تشخیص خبر درست را یاد بدهید.
۸. مسئولیت در انتشار محتوا
قبل از ارسال یا بازنشر هر مطلب، از خود بپرسید: «آیا درست است؟ مفید است؟ محترمانه است؟»
در دنیایی که هر ثانیه هزاران پیام به ما می‌رسد، داشتن سواد رسانه‌ای دیگر یک انتخاب نیست؛ یک ضرورت است.
بیایید در هفته جهانی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی، یاد بگیریم چگونه آگاهانه ببینیم، بشنویم و سخن بگوییم.
